Mutluluğun Sırrı: Tembel Ebeveynlik

Son zamanlarda, bazı insanların “tembel ebeveynlik” olarak adlandırdığı ebeveynlik stiliyle ilgili çok konuşuluyor. Helikopter ebeveynliğin “panzehiri” olarak lanse edilen bu ebeveynlik türü, ismi her ne kadar aksini çağrıştırsa da tembel olmaktan çok uzak aslında.

Peki, nedir bu tembel ebeveynlik? Ben bunu nasıl yapıyorum ve çocuklarım bundan nasıl etkileniyorlar?

Tembel ebeveynliği ilk duyduğumda, Cuma akşamları 17.30’dan yatma saatine kadar birinin beni gözetlediğini ve terimin de bu şekilde açığa çıktığını düşünmüştüm.

Çünkü bu aralıkta, eşimle ebeveynlik yapmak için hiç enerjimiz kalmamış oluyor. Sandviç, elma dilimleri, peynir çubukları ve krakerlerden oluşan akşam yemeğimizi, oturma odasında yere serdiğimiz örtünün üzerinde, bir nevi “akşam yemeği pikniği” yaparak yiyoruz. Ardından, çocuklar kendi başlarına oynarken ben de tavanı seyredip hafta sonu yıkamam gereken onca çamaşırı düşünüyorum.

Böyle anlarda, kimsenin yaralanmadığından ve evde yangın çıkmadığından emin olma görevini üstlenmiş bir gözetmen gibi hissediyorum kendimi. Harika bir ebeveynlik örneği sergiliyormuş gibi hissetmiyorum ve genelde daha fazla şey yapmadığım için kendimi suçluyorum. Eğer ebeveynsem ve tembellik ediyorsam, buna tembel ebeveynlik denir, değil mi? Ancak anlaşılan o ki, durum hiç de öyle değil.

Tembel ebeveynlik, çocukların öz-yeterlik duygularını geliştirmelerine fırsat yaratmak için kasıtlı olarak yapılan bir ebeveynlik stilidir. Öz-yeterlik duygusunun gelişimi; özgüven, bağımsızlık ve sorumluluk duygularının gelişimini de beraberinde getirir. Tembel ebeveynlik, aceleyle yardımına koşup onu kurtarmaktansa, çocuğunuzun içine bulunduğu durumla mücadele etmesi için dikkatlice geri çekilmektir. Çocuğunuzun neler yapabileceğini öğrenmesine olanak tanımaktır. Ve çocuklar gerçekten de çok şey yapabilirler!

Çocuklar, bu ebeveynlik yaklaşımından çok büyük faydalar sağlayabilirler. Ebeveynler, bir görev zorlu gözüktüğünde duruma erkenden müdahale ettiğinde veya çocuklarının potansiyel olarak zorlayıcı gözüken bir duruma girmelerine en başından engel olduklarında, çocuklar da yapabileceklerinin sınırını öğrenme fırsatına sahip olamazlar.

Ayrıca, yaşlarına bağlı olarak, çocuklar “beceriksiz” oldukları fikrini – “Annem sürekli yardımıma koşuyor çünkü benim tek başıma yapamayacağımı biliyor” – içselleştirebilirler. Çocuk, annesinin ona yardım edemeyeceği ev dışındaki hayatla karşı karşıya geldikçe de bu durum aşırı kaygılanmasına sebep olur.

Ebeveynler, çocukları için her türlü zorluğu önceden tahmin etmeye ve halletmeye çalışırsa, çocuk temel yaşam becerileri geliştirme şansını da kaybeder. Bunu beraber çalıştığım yaşça büyük çocuklarda görüyorum.

Diyelim ki ebeveyni çocuğunun ödevini hazırladığını, projelerini tamamladığını ve sosyal planlarını yaptığını her zaman kontrol etti. Şimdi ise bu genç yetişkin üniversiteye başladı ve çok zorluk çekiyor. Kendini organize etmeyi ve zamanını düzenlemeyi bilmiyor. Arkadaş edinmekte ve mevcut arkadaşlıklarını sürdürmekte zorlanıyor. Çok parlak bir genç olmasına rağmen, kendini yönetme becerilerini geliştirmek için hiçbir fırsata sahip olamamış maalesef.

Gerçek tembel ebeveynlikten farklı olarak, hafta sonları bizim oturma odamızda neler mi oluyor? Daha fazla tembellik ve daha az ebeveynlik yapıyorum. Ben genelde farklı konulara dalıp gitmişken, çocuklarım benim yönlendirmelerim olmadan güzelce oyun oynamayı başarıyorlar.

Tembel ebeveynlik kasıtlı olarak yapılan bir ebeveynlik stilidir. Çocuklarınızın yaşına göre farklılık gösterse de, işe şu maddelerle başlayabilirsiniz:  

1. Çocuklarınız için evinizde özgür bir alan yaratın.

Evinizde, çocuklarınızın özgürce hareket edip keşfe çıkabileceği bir alan yaratın. Bu bir odanın tamamı da olabilir, bir bölümü de. Bu alanı, güvenlik için yakın denetiminizi gerektirmeyecek yaşa uygun eşyalarla doldurun. Ve ardından geri çekilerek çocuğunuz istediği gibi keşfetmesine izin verin.  

Çocuğunuzun kişiliğine ve yaşına bağlı olarak, bu alanda onların yanında bulunmanız gerekebilir. Ancak asıl nokta şu, oyunlarını yönlendirmemeniz ve kısıtlamamanız gerekiyor. Bırakın istediklerini yapsınlar! Güvende olduklarını bildiğiniz için endişelenmenize de gerek yok. Eğer bir oyuncağı çalıştırmakta veya bir yastığa tırmanmakta zorlanıyorlarsa, anında yardımlarına koşma isteğinize direnin.

Hayal kırıklığıyla baş etmek ve problemi çözmek için onlara zaman ve alan tanıyın. Buradaki amaç, çocukların kendi kendilerine yetebildiklerini öğrenmeleri.

2. Doğal sonuçları kabullenin.

Çocuğunuza sorumluluk vermek, yapmaları gerekeni yapmayacakları zamanların olacağını da kabullenmeyi içeriyor. Tembel ebeveynlik, bu durumu ve – mantıklı olduğu sürece – çocukların kararlarının sonuçlarına katlanmaları gerektiğini kabulleniyor.

Örneğin, akşamları sırt çantasını kendi başına hazırlayabilecek yaşta olan bir ortaokul öğrencisini ele alalım. Annesi önceleri, ödevlerini bitirdiğinden ve çantasına koyduğundan emin olmak için onu kontrol ediyormuş. Tembel ebeveynliğe geçince işler şöyle değişmiş: Anne, çocuğa bir süre bu konuda rehberlik ediyor ve ardından kendi çantasını hazırlaması ve kontrol etmesi için ona fırsat tanıyor. Bu rutin sayesinde çocuğun özgüvenini artırıyor ve becerisiyle gurur duymaya başlıyor. Rutini tekrarladığı günler her şey yolunda giderken, yapması gerekeni yapmadığı zaman ödevlerini evde unutuyor.

Bu durumda, mutfak masasında kızının unuttuğu dosyayı gören anne her ne kadar onu kurtarma isteği duysa da, bunu yapmıyor. Çünkü, kızının bu doğal sonuçla başa çıkabileceğinin farkında ve bu deneyim sayesinde ödevini bir sonraki sefer unutmayacağını biliyor.  

Özetleyecek olursak, bilinçli olarak tembel ebeveynlik yapmak, “Harekete geçmeli ve çocuğumun iyiliği için bu durumu düzeltmeliyim,” düşüncesinden “Geride durmalıyım ve çocuğumun bu durumla başa çıkıp çıkamayacağını görmeliyim. Süreç uzun sürebilir ve karmaşık bir hal alabilir, ancak bunu kendi başına yapabiliyorsa, kendi başına yapmalı,” düşüncesine geçmektir.

Bu ebeveynlik stilini belki tamamiyle benimseyemeyebilirsiniz, ancak bu yönteme zaman zaman da olsa başvurmanız hem sizin hem de çocuğunuz için özgürleştirici olacaktır. Çocukların kendi başlarına neler yapabildiklerini görünce gözlerinize inanamayacaksınız!